“Güç, Kuvvet, Isı, Sıcaklık, Ağırlık, Kütle, Hız, Sürat”... Fiziksel büyüklük olarak tanımlanan bu kavramların kullanıldığı cümleleri günlük hayatımızda sıkça duyarız. Fakat bu cümlelerin çoğu fark etsek de fark etmesek de çoğu kez yanlışlıklar içerir. Ağır bir cismi itebilen birine “O çok güçlü” denir. Bazen de  “Odanın ısısı 35 dereceye çıkmış.” ;  “İçinde domates olan poşetin ağırlığı 3 kilogram.” gibi cümleler kurulur. Çoğu kişi de hız ve sürati aynı sanır. Hâlbuki bunların hepsi birbirinden farklı kavramlardır. Yanlışları düzeltmek için öncelikle bu kavramları iyice irdelememiz gerekir. “Güç” ile  başlayalım. Güç: Birim zamanda yapılan iştir. Yani bir işi yapma çabukluğunuzla, işin yapılma hızıyla  ilgilidir. Bir işi birine göre ne kadar çabuk yapıyorsanız o kişiye göre o kadar güçlüsünüz demektir. “Kuvvet” ise o işi yapmanızı sağlayan fiziksel büyüklüktür.

“Sıcaklık”: Maddelerin taneciklerinin ortalama kinetik enerji (hareketinden dolayı sahip olduğu enerji)sidir. Bir ölçüyü ifade eder.  “Isı”  ise bir maddenin bütün moleküllerinin hareket hâlindeki enerjileri ile molekülleri arasındaki bağ enerjilerinin toplamıdır. Sıcaklık termometre ile ölçülür, bir enerji türü olan ısı ise kalorimetre ile ölçülmektedir.

“Hız” : Birim zamanda yapılan yer değiştirmedir. Vektörel bir büyüklüktür.  “Sürat” ise birim zamanda alınan yol dur. Yer değiştirme ile alınan yol arasındaki farkı şöyle anlatalım: Diyelim ki Yeşilbağcılar'dan Yatağan'a arabayla gittiniz. Buradaki yer değiştirmeniz Yeşilbağcılar ile Yatağan arasındaki en kısa mesafedir yani 6,15 km. Ama siz Yatağan'a böyle kısa bir yol olmadığı için bilinen yoldan gittiniz ve 7,55 km yol kat ettiniz. Bu da aldığınız yoldur.

“Ağırlık”: Gezegenimizin bir cisme uyguladığı yer çekim kuvvetidir.Vektörel bir büyüklüktür.  “Kütle” ise değişmeyen madde miktarı olarak tanımlanmaktadır. Skaler bir büyüklüktür. Ağırlık, her gök cisminde farklıdır fakat kütle her yerde aynıdır. Örneğin; Kütlesi 6 kg olan bir cismin ağırlığı Dünya'da yaklaşık 60 Newton'dur. Bu cismi Ay'a götürürsek ağırlığı 10 Newton, kütlesi de değişmeyeceğinden yine 6 kg olacaktır.

Gelelim bu yanlışları nasıl düzelteceğimize; yukarıdaki ilk durumda ''O çok güçlü.'' yerine ''O çok kuvvetli.'' denmelidir. Eğer birisi ötekine göre ağır cismi daha kısa sürede itseydi o daha güçlü olurdu. İkinci cümlede yani ''Odanın ısısı 35 dereceye çıkmış.'' cümlesinde, biz termometre ile odanın sıcaklığını ölçtüğümüz için ısı yerine sıcaklık kavramı kullanılmalıdır. Bu yanlışın yanında cümlede eksik bir şey vardır; termometrenin cinsi. Türkiye'de sıcaklık ölçülürken yaygın olarak kullanılan termometre cinsi Celsius(°C) termometresidir ama yine de karışıklık olmaması için termometrenin cinsi belirtilmelidir. Çünkü Celsius termometresinin dışında farklı ölçeklerde  3 tane daha termometre çeşidi vardır. Üçüncü cümlede ise orada ölçülen şey torbadakilerin kütlesidir. Hız ve sürat kavramları da yukarıda açıkladığım nedenlerden dolayı aynı anlama gelen sözcükler değillerdir.

Bunlar günlük hayatımızda çevremizdekilerin yaptığı ya da bizim yaptığımız hatalardan sadece bazıları. Bir işin doğrusunu yapmak en iyisidir. Hatalarımızı düzeltip doğru bir şekilde konuşmak da bizim elimizde. Fen Bilimleri derslerinde öğrendiğimiz bu kavramların doğru kullanılması ile ilgili duyarlılığı Demeç Gazetesi Okurlarıyla paylaşmak istedim.